Trầm tư, bồi hồi, ông nhớ lại về kỷ niệm trận truy kích địch ở Cheo Reo đường 7 mà các báo chí phương tây gọi là “Trận truy kích lớn nhất Đông Dương”. Đó là vào trung tuần tháng 3 năm 1975, cả Tây nguyên rạo rực khi thế giải phóng, sau khi ta giải phóng Buôn Ma Thuột ngày 10/3, bị đánh tan tác, quân ngụy buộc phải tháo chạy xuống đồng bằng thông qua con đường duy nhất là đường 7 với mục đích là co cụm lực lượng về Duyên hải miền Trung để đối phó với các mũi tiến công của ta tìm thời cơ phản công để chiếm lại Tây Nguyên. Hơn 15 ngàn tên địch thuộc Quân đoàn 2, Quân khu II ngụy, dắt díu vợ con, người thân ồ ạt hoảng loạn tháo chạy từ các hướng Buôn Ma Thuột, Kon Tum, Đắc Tô, Tân Cảnh, Thanh An, Thanh Giáo, Bầu Cạn, Chư Nghé, Pleiku... kéo theo đó là hàng chục ngàn dân thường bị chúng dụ dỗ, ép buộc, dọa nạt chạy theo chúng để thoát xuống đồng bằng qua con đường 7 - Cheo Reo, Phú Bổn.

 Đại tá kể: Ác liệt nhất là trận truy kích địch trên đoạn đường khoảng 10 km từ cầu sông Bờ đến đèo Tô Na. Sáng ngày 16/3, nhiều tốp máy bay trực thăng của địch bay rải truyền đơn tuyên truyền xúi giục dân thường di tản theo chúng, trên các đoạn đường địch xua đuổi dân đi trước làm bia đỡ đạn cho chúng tháo chạy. Đoán trước được ý đồ của địch di chuyển, Bộ Tư Lệnh Tây Nguyên lệnh cho các đơn vị của Sư đoàn 320, trực tiếp là Trung đoàn 48 và 64 - đơn vị của ông đóng quân, bằng mọi cách nhanh chóng tiếp cận toàn bộ thung lũng Cheo Reo, Phú Bổn để chặn đường tháo chạy của địch về Phú Yên. Chiều tối ngày 17/3, đơn vị chúng tôi trèo đèo lội suối, cắt rừng vượt qua nhiều địạ hình phức tạp hiểm trở, núi đá tai mèo, rừng le, rừng khộp gai góc và cứ thế cắt đường hành quân hỏa tốc, quên hết cả đói và mệt nhọc tất cả mọi người đều có chung một ý nghĩ nóng lòng đến nhanh với Cheo Reo càng sớm càng tốt. Lúc này, Tiểu đoàn 8 gồng mình chạy bộ hơn 10 km đến nơi thì Tiểu đoàn 9 đã nổ súng giòn giã trên đường 7 tiêu diệt nhiều xe tăng và xe cơ giới của địch.

Rạng sáng ngày 18/3, toàn bộ thị xã Cheo Reo đã bị quân ta bao vây xiết chặt hoàn toàn. Lúc này quân địch chống cự quyết liệt hòng mở đường máu vượt đèo Tô Na để ra biển Tuy Hòa, quân ta chủ động hoàn toàn. Gần trưa ngày 18/3 được sự chi viện của pháo binh bắn vào trung tâm thị xã Cheo Reo, địch chống cự yếu ớt và tháo chạy thục mạng, đến 18h20 ta đã đánh tan tác liên đoàn 28 của địch. Trong khung cảnh hỗn loạn, địch co cụm nhiều tốp chống cự quyết liệt để giãn thời gian tìm mọi cách thoát ra đường 7 chạy về thị xã Tuy Hòa. Khoảng 9 giờ 30 phút ngày 19/3, quân ta đồng loạt tấn công vào thị xã, Cheo Reo, Ayun Pa hoàn toàn giải phóng, địch tháo chạy tán loạn bỏ lại một khối lượng lớn binh khí kỹ thuật, phương tiện quân sự và hậu cần. 12 giờ trưa ngày 19/3 Sư đoàn 320 đã giải phóng hoàn toàn Phú Bổn (nay là các huyện Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa và thị xã Ayun Pa).

Đại tá Khuất Duy Hoan (giữa) cùng đồng đội.

Đại tá Khuất Duy Hoan nhớ lại: Có một lần, ông đang cùng đồng đội làm nhiệm vụ thì bất ngờ gặp một tên lính ngụy lom khom tay ôm khư khư chiếc làn nhựa trong đó có một đứa con vừa lọt lòng chui từ trong vườn cây - Xin các ông giải phóng bắn con đi cũng được, nhưng hãy cứu cho đứa con nhỏ của con trong chiếc làn kia mà vợ con vừa trở dạ sinh sáng nay, trên đường khi chạy loạn, vợ con bị băng huyết đã chết rồi. Vừa lúc ấy một quả đạn pháo 105 ly bay xoẹt qua đầu, như một phản xạ tự nhiên cả mấy anh em chúng tôi khom lưng chở che cho cái làn nhựa mà có hài nhi cháu bé nằm bên trong khát sữa mẹ đang khe khẽ khóc. Trung đoàn của Đại tá đã viết cho tên lính ngụy Giấy chứng nhận “Quân giải phóng đã tha cho nó để đưa cháu bé vào trong ấp xin sữa” và mọi người đã gom thức ăn của mình lại đưa cho tên lính ngụy và khuyên anh ta sớm ra trình diện Ban Quân quản ở địa phương. Đại tá trầm tư: "40 năm đã đi qua, không biết anh lính Cộng hòa ấy giờ còn ở đâu? Cháu bé được sống như thế nào khi đất nước hòa bình thống nhất. Tôi hy vọng cuộc sống của tất cả mọi người sẽ tốt đẹp và ý nghĩa hơn rất nhiều".

Năm 2010, Đại tá được Đảng và Quân đội cho nghỉ hưu, ông có dịp trở lại thăm chiến trường xưa Cheo Reo đường 7 - con đường huyền thoại ấy (nay là thị xã Ayun Pa). Về bên nghĩa trang liệt sỹ của thị xã, Đại tá bùi ngùi xúc động thắp nén nhang cho các đồng chí đồng đội của mình đã anh dũng hy sinh trong trận đánh lịch sử của Sư đoàn năm xưa, góp phần cho thắng lợi chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

 Thị xã Ayun Pa ngày càng càng khởi sắc. Cán bộ quân và dân các dân tộc nơi đây đã và đang làm nên một huyền thoại của thời kỳ hội nhập. Cheo Reo-Phú Bổn xưa, thị xã Ayun Pa hôm nay cũng như các buôn, làng nằm dọc theo con đường 7 lịch sử đã có nhiều đổi thay và đáng tự hào. Cuộc sống của người dân ngày càng ấm no. Đường 7 năm xưa, nay đã được Nhà nước cải tạo nâng cấp quốc lộ 25 từ Gia Lai đi Phú Yên dài gần 100 km đã đưa vào sử dụng và tiếp tục được nâng cấp lên theo tiêu chuẩn đường cấp 3 miền núi, tạo thuận lợi cho việc phát triển kinh tế, nhất là việc kết nối vận chuyển hàng hóa Bắc Tây Nguyên với Duyên hải Nam Trung bộ.

Kỷ niệm một thời để nhớ về Cheo Reo đường 7 - nơi mà Đại tá Khuất Duy Hoan cùng đồng đội một thời trai trẻ hừng hực khí thế truy đuổi địch tưng bừng chiến thắng, cùng với đó là nghĩa cử cao đẹp, đậm chất nhân văn, giàu lòng nhân ái, tình yêu thương, quý trọng con người của cán bộ chiến sỹ Trung đoàn 64, 48, Sư đoàn 320.

Hà Quân                     
Phó Chủ tịch HCCB thành phố